BRÜKSEL (AA) - Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ile Birlik dışındaki Avrupa ülkelerinin oluşturduğu Avrupa Siyasi Topluluğunun (AST) 6'ncı zirvesi, kıtanın güvenliği ve değişen dünyada ortak geleceğinin gözden geçirilmesi konularını ele almak için yarın Arnavutluk'un başkenti Tiran'da düzenlenecek.
AST'nin 6'ncı toplantısı, "Yeni bir dünyada yeni Avrupa: Birlik-işbirliği-ortak eylem" temasıyla yapılacak.
Yılda iki kez düzenlenen zirvenin ev sahipliğini bu kez AB'ye aday Batı Balkan ülkelerinden Arnavutluk üstlenecek.
Zirveye Arnavutluk Başbakanı Edi Rama ile AB Konseyi Başkanı Antonio Costa birlikte başkanlık edecek.
AB Konseyi Başkanı Costa'nın Sözcüsü Maria Tomasik'in AA muhabirine verdiği bilgiye göre, zirveye AB'ye üye 27 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarının yanı sıra aday ülkeler Bosna-Hersek, Karadağ, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Gürcistan, Moldova, Ukrayna ve Türkiye ile potansiyel aday Kosova'nın liderleri davet edildi.
Bunlar haricinde İngiltere, İsviçre, Norveç, İzlanda, Azerbaycan, Ermenistan, Andorra, Lihtenştayn, Monako ve San Marino liderleri de zirvede hazır bulunacak.
Türkiye, zirvede Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından temsil edilecek.
Liderler ilk olarak Avrupa'nın geleceği için ortak bir vizyonun görüşüleceği genel oturumda bir araya gelecek.
Daha sonra yapılacak üç yuvarlak masa toplantısında Ukrayna'daki savaş başta olmak üzere "Avrupa'nın güvenliği ve demokratik dayanıklılığı", "rekabet gücü ve "ekonomik güvenlik" ile "Avrupa içerisinde mobilite ve gençlerin güçlendirilmesi" başlıklı konularda görüş alışverişinde bulunacak.
Zirve öncesinde 2024'ün sonunda göreve gelen AB Konseyi Başkanı Costa, ilk Batı Balkanlar turuna çıktı.
Her 6 ülkede de bölgenin geleceğinin "AB'de" olduğu mesajını veren Costa, geçmiş sayfaları kapatmak ve kıtanın istikrarını kalıcı olarak sağlamak için bunun gerekli olduğunun altını çizdi.
En önemli gündem maddesi "güvenlik"Trump yönetimiyle birlikte ABD ile ilişkilerde değişen dinamik, Avrupa ülkelerinin odağını güvenlik ve savunmaya çevirdi.
Ukrayna'da 2022'den bu yana "varoluşsal tehdit" olarak tanımladığı sıcak bir savaşla mücadele eden AB, paniğe kapılmış bir halde savunma planlarını gözden geçiriyor.
Avrupalı liderler, Brüksel-Paris-Londra-Varşova hattında sık sık görüşmeler yapıyor, Türkiye'nin de aralarında olduğu savunmada önde gelen NATO müttefiklerini de planlamalarına dahil ediyor.
AB'nin önünde bir yandan üye ülkeler arasında savunma konusunda ortak adımlar atılabilmesini, üretimde artışı ve vadedilen finansmanı sağlamak diğer yandan Ukrayna'nın desteklenmeye devam edilmesi ve benzer düşünen ülkelerle ortaklıkların güçlendirilmesi gibi zorlu bir gündem bulunuyor.
AST: Avrupa için AB'den daha geniş ölçekli siyasi tartışma platformuAST'nin temelleri, 2022'deki Avrupa Günü'nde atıldı.
AB'nin dönem başkanlığını yürüten Fransa'nın Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, 9 Mayıs 2022'de, AB'nin rotasının belirlenmesi için bir yıl sürdürülen Avrupa'nın Geleceği Konferansı'nın kapanışında Birlik üyeliğine alternatif bir teklif sundu.
Macron, AST'yi ilk kez şöyle dillendirdi:
"Sanırım bugün burada bahsettiğim şeyi, bir 'Avrupa Siyasi Topluluğu' olarak nitelendireceğim. Bu yeni Avrupa organizasyonu, değerlerimize bağlı olan demokratik Avrupa uluslarının, siyaset, güvenlik, enerji ve ulaşım gibi alanlarda işbirliği için yeni bir alan bulmasını sağlayacaktır."
1989'da dönemin Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand'ın önerdiği ancak vücut bulamayan "Avrupa Konfederasyonu" fikrini andıran teklif, Ukrayna'da başlayan savaşın etkileriyle nasıl baş edileceği, Avrupa kıtasında güvenlik ve istikrarın nasıl sağlanacağı konusundaki tartışmalara cevap niteliğindeydi.
Fransız lider önerisini açıklarken, Ukrayna'nın AB üyeliğinin yıllar süreceğini belirterek, Ukrayna gibi AB ile aynı değerleri paylaşan ülkelerin üye olmak yerine "Avrupa Siyasi Topluluğu" çatısı altında birleşebileceğinden yola çıkmıştı.
Macron'un önerisi, Ukrayna'ya adaylık statüsü verilmesi yönünde siyasi iradenin bariz eksikliğini örtbas etme girişimi olarak değerlendirildi.
24 Haziran 2022'de yapılan AB Zirvesi'nde liderler, Macron'un teklifini ilk kez görüştü. Zirvenin sonuç bildirisinde, AST'nin, AB'nin yakın ilişkiler içinde olduğu tüm Avrupalı ülkeleri kapsayabileceği, kıtanın güvenlik, istikrar ve refahını güçlendirmek için bir siyasi koordinasyon platformu niteliği taşıyacağı ifade edildi.
Ayrıca, oluşumun AB'nin genişlemesine alternatif olmayacağı vurgulandı, yeni bir uluslararası kuruluş olarak da değil, Avrupa'da AB'den daha geniş ölçekli bir "siyasi tartışma platformu" olacağı anlatıldı.
AB, 7 Eylül 2022'ye gelindiğinde ilk kez AST'nin somutlaştığını duyurdu. 6-7 Ekim 2022'de dönem başkanı Çekya'nın ev sahipliğinde başkent Prag'da düzenlenecek gayriresmi nitelikli AB Liderler Zirvesi öncesinde ilk AST toplantısının yapılacağı bildirildi.
1. AST Zirvesi 6 Ekim 2022'de Çekya'da yapıldıAST'ye 27 AB üyesinin yanı sıra Türkiye, Batı Balkan ülkeleri Sırbistan, Karadağ, Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Kosova ve Bosna Hersek, Norveç, Lihtenştayn, İsviçre, İngiltere, İzlanda, Ukrayna, Gürcistan, Moldova, Ermenistan ve Azerbaycan, lider seviyesinde davet edildi.
Toplantıda, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı, enerji krizi ve ekonomik durum görüşüldü. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, toplantıya video konferansla katıldı.
AST marjında Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Macron ve AB Konseyi Başkanı Charles Michel ile dörtlü görüşme yaptı. Daha sonra bu format diğer zirvelerde devam ettirildi.
Zirvenin sonunda AST'nin devamına karar verildi.
2. zirve, 1 Haziran 2023'te Moldova'da düzenlendiAST'nin ikinci toplantısının Moldova'da yapılması, AB ve Batılı ülkelerden Moskova'ya verilen "kuvvetli bir birliktelik mesajı" olarak değerlendirildi.
Ukrayna'dan sonra Rusya'nın sıradaki hedefinin Moldova olacağı yorumlarını hatırlatan AB yetkilileri, Avrupa'nın AB yanlısı Moldova hükümetinin arkasında durduğunu göstermek istediğini vurguladı.
Bu kez Zelenskiy, zirveye fiziki katılım gösterdi.
Bu toplantının gündeminde Ukrayna'ya desteğin yanı sıra yine Azerbaycan-Ermenistan arasında barışa varılması amacıyla yürütülen görüşmeler ve Kosova'da tırmanan kriz de yer aldı.
Ermenistan, Azerbaycan, Fransa ve AB Konseyi arasında yapılan görüşmeye bu kez Almanya da katıldı.
Kosova'daki gerginlik Kosova Başbakanı Albin Kurti ile Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic'in katılımıyla ele alındı.
Toplantılar güvenlik, enerji ve ulaştırma ana başlıklarında düzenlendi.
3. zirve, 5 Ekim 2023'te İspanya'da gerçekleştirildiAB dönem başkanı İspanya'nın ev sahipliğinde Granada'da toplanan liderler, "dijitalleşme, enerji-ekolojik geçiş ve çok taraflılık-Avrupa'nın siyasi geleceği" başlıklarında yuvarlak masa toplantılarında bir araya geldi ve çok sayıda ikili görüşme de yapıldı.
Ukrayna ve Zelenskiy'nin destek talepleri ana gündem olsa da Azerbaycan-Ermenistan liderlerinin bir araya gelmesi de planlanmıştı.
Azerbaycan, toplantıya AB Konseyi Başkanı Michel, Fransa Cumhurbaşkanı Macron ve Almanya Başbakanı Olaf Scholz'un yanı sıra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılmasını şart koymuş ancak bu kabul edilmeyince Erdoğan ve Aliyev tepki göstererek AST'ye katılmama kararı almıştı.
Granada'daki ana gündemin daha önce Karabağ'daki gelişmelerden ötürü Azerbaycan ve Ermenistan olacağı belirtilse de Aliyev'in katılmama kararı, toplantının önemini yitirmesine neden olmuştu.
4. zirve, 18 Temmuz 2024'te İngiltere'de yapıldıİngiltere'nin Blenheim Sarayı'nın kapılarını açtığı zirve, Ukrayna, enerji, demokrasinin korunması ve düzensiz göç konuları gündemiyle düzenlendi.
Keir Starmer'ın, 5 Temmuz 2024'te Başbakan olduktan sonra ev sahipliği yaptığı ilk uluslararası toplantı olma özelliğini taşıyan zirveye 2020'de AB'den ayrılan İngiltere'nin Brüksel'le ilişkileri yeniden düzenleme yönündeki niyet beyanı damga vurdu.
Diğer AST zirvelerinin aksine bu zirvede NATO, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) ve Avrupa Konseyi de ilk kez katılımcılar arasında yer aldı.
5. zirve, 7 Kasım 2024'te Macaristan'da yapıldıAST'nin 5'inci toplantısı, Brüksel ile uzun süredir uzlaşmazlık yaşayan Budapeşte'nin ev sahipliğinde yapıldı.
Avrupa'nın hem siyasi hem ekonomi alanında karşılaştığı güvenlik zorlukları ve düzensiz göçle mücadele ana gündemiyle bir araya gelen liderler, Donald Trump'ın zaferiyle sonuçlanan ABD seçimlerinin sonucunu da ilk kez sıcağı sıcağına değerlendirme fırsatı buldu.
Avrupalı liderler zirvede Trump'la birlikte çalışarak, transatlantik bağı güçlendirirken AB'nin stratejik gündemini sürdürme mesajı verdi.
Muhabir: Selen Valente Rasquinho
