İSTANBUL (AA) - Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreter Yardımcısı ve BM Genel Kurulu tarafından oluşturulan 'Suriye'de Kayıp Kişilerin Araştırılması için Bağımsız Kuruluş'un (IIMP) Başkanı Karla Quintana, TRT World Forum 2025'te, Suriye'de yürütülen kayıp kişileri bulma sürecine dair AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
BM Genel Kurulu tarafından oluşturulan IIMP'nin ortaya çıkış sürecine değinen Quintana, çok genç bir kuruluş olduklarını belirterek 'Bu kurum iki yıl önce BM Genel Kurulunu ikna eden ailelerin mücadelesi sayesinde kuruldu.' dedi.
Suriye'de Esed rejiminin devrilmesiyle artık fiilen sahaya girmenin mümkün hale geldiğini vurgulayan Quintana, 'On ay önce, kayıpları bulmak için Suriye'ye gitmeyi bile düşünemezdik. Şimdi Suriye'ye girebiliyoruz.' ifadelerini kullandı.
Quintana, yüz binlerce kayıp Suriyelinin akıbetini araştırdıklarını belirterek çalışmalarını 'rejim kaynaklı kayıplar, kayıp çocuklar, göçmenler ve özellikle DEAŞ tarafından kaybedilen kişiler' başlıkları altında yürüttüklerini söyledi.
'Bu, tek bir kurumun görevi değil'Kurumun yaklaşık 40 kişilik bir ekiple çalıştığını belirten Quintana, bu ölçekte bir trajedinin tek bir kurumun gücüyle çözülemeyeceğini belirterek 'Kimse bunu tek başına yapamaz. Bu, tek bir kurumun görevi değil.' değerlendirmesinde bulundu.
Ulusal kurumların, sivil toplumun, BM birimlerinin, üye devletlerin ve kayıp yakınlarının sürece dahil olması gerektiğini belirten Quintana, kaynakların her zaman sınırlı olduğunu ancak mevcut imkanların somut projelere yönlendirileceğini kaydetti.
Quintana, 'Ulusal Komisyon'la ve elbette kayıp kişilerin aileleriyle birlikte somut projelerde çalışmaya başlamak için görüşüyoruz. Kayıp kişileri, hem hayatta olanları hem de ölenleri bulmak için çalışacağız.' diye konuştu.
Bazı kayıpların halen hayatta olduğuna dair kanıtlar bulunduğunu belirten Quintana, 'Kayıplardan bazılarının hayatta olduğuna dair doğrulanabilir ve güvenilir bilgilerimiz var. Kayıp çocuklarla, kaybolan ve cinsel kölelik veya insan ticareti mağduru olabilecek kadınlarla ilgili de bilgilerimiz var.' dedi.
'Bu süreç ulusal olarak yürütülmeli ama uluslararası destekle ilerlemeli'Quintana, kimlik tespiti ve adli süreçlerin Suriye'nin ulusal liderliğinde yürütülmesi gerektiğini belirterek 'Bu süreç ulusal olarak yürütülmeli ama uluslararası destekle ilerlemeli.' ifadesini kullandı ve Suriyelilere 'kendi bilgi, araç, beceri ve kaynaklarımızı paylaşmaya hazırız' diyerek dünyanın tecrübelerini sunacaklarını vurguladı.
Suriye hükümetiyle koordinasyonSuriye hükümetiyle yürütülen temaslara da değinen Quintana, ocak sonunda Suriye'ye yaptığı ziyarette Suriye Dışişleri Bakanı Esad Hasan Şeybani ile görüştüğünü belirterek '(Suriye) Cumhurbaşkanı tarafından kurulan Ulusal Kayıp Arama Komisyonunun başkanıyla da sürekli iletişim halindeyim.' dedi.
Bu işbirliğinin zorlu olduğunu belirten Quintana, 'Yapıcı bir ilişki içindeyiz. Ancak elbette bu, kolay bir görev değil. Koordinasyonu sağlamak ve birlikte çalışmaya başlamak oldukça güç.' ifadelerini kullandı.
Quintana, 'Bu, dünya tarihinde ilk kez yaşanıyor. Hem uluslararası hem ulusal bir kurumun aynı anda kayıpları aradığı başka bir örnek yok.' dedi.
'Türkiye'nin bu çabanın müttefiki olacağına eminim'Türkiye'nin milyonlarca Suriyeliye ev sahipliği yaptığını ve sınır ötesinde kaybolan Suriyelilere dair bilgi toplamak için Ankara ile işbirliğinin zorunlu olduğunu belirten Quintana, 'Türkiye ile Suriyelilerin geçtiği ya da kaldığı komşu ülkelerle bilgi toplayabilmek için işbirliği yapmamız gerekiyor.' diye konuştu.
Kayıpların bulunmasındaki en büyük engelin bilgi paylaşımı olduğunu aktaran Quintana, 'En büyük zorluk, bilgiyi paylaşmak ve bilgiye sahip olmaktır. Bu, kolektif bir çabadır ve Türkiye'nin bu çabanın müttefiki olacağına eminim.' ifadelerini kullandı.
'Tüm taraflar arasında güven inşa etmezsek kayıpları bulamayız'Quintana, kurumun çalışmalarında yapay zeka ve adli bilimlerin kullanımının önemine dikkat çekerek, teknolojinin yalnızca bilgi paylaşımı için değil, dağınık bilgileri bir araya getirmek adına hayati öneme sahip olduğunu belirtti.
Bilimsel yöntemlerin, yalnızca ölenlerin değil, hayatta olan kayıpların da tespitinde kullanıldığını belirten Quintana, şöyle devam etti:
'Adli bilimden söz ettiğimizde yalnızca ölü insanlardan bahsetmiyoruz. Kaybolan çocukları, hayatta olan kişileri de tanımlayabilmek için bilime ve DNA'ya ihtiyacımız var.'
Kuruluşun başarısı için güvenin en önemli unsur olduğunu vurgulayan Quintana, 'Eğer tüm taraflar arasında güven inşa etmezsek kayıpları bulamayız. Kaynaklara, personele ve bilime ihtiyacımız var, ancak en önemli ve ilk unsur güvendir ve her zaman kayıp kişilerin aileleriyle birlikte çalışmaktır. Onlar olmadan bunu yapamayız.' diye konuştu.
'Kayıpları arama konusunda geç kaldık'Suriye'de kayıpların bulunması için zamanın hızla azaldığını ancak sürecin sabır da gerektirdiğini belirten Quintana, şunları kaydetti:
'Kayıpları arama konusunda zaten geç kaldık. Sadece Suriye'de değil, dünyanın birçok yerinde geç kaldık. Onlarca yıllık bir rejimden ve en az 14 yıllık bir terör rejiminden bahsediyoruz. Ailelerin gerçeği hemen öğrenme hakkı olduğunu biliyoruz. Ancak bu süreçlerin zaman ve yöntem gerektirdiğini açıklamak da bizim sorumluluğumuz.'
Bilginin paylaşılmasıyla birlikte arama sürecinin hızlanabileceğini vurgulayan IIMP Başkanı, 'Ne kadar çok ve kaliteli bilgiye sahip olursak ve ne kadar çok bilgi paylaşılırsa o kadar çok kişiyi bulmaya başlayacağız. Bu yüzden hemen başlamalıyız.' ifadelerini kullandı.
'Deneyimimizi paylaşmaya hazırız'Quintana, Suriye'de bulunan toplu mezarlara ilişkin de 'Bir toplu mezar gördüğümüzde, ilk içgüdü hemen o mezarı açmak ve kimlik tespitine başlamak olur. Ancak bu o kadar kolay değil.' dedi.
Kimliklendirme sürecinin bilimsel, sistematik ve güvene dayalı yürütülmesi gerektiğini belirten Quintana, 'Elbette bir noktada Suriyeliler bu konuda karar verecek. Ancak önce süreci uygulamaları gerekiyor. Biz de bu konuda karşılaştırmalı deneyimimizi paylaşmaya hazırız.' değerlendirmesinde bulundu.
Muhabir: Muhammet Tarhan
