İSTANBUL (AA) - Belgeselde, çok sayıda kitap kapağı tasarımına da imza atan Bayram'a ilişkin, Atasoy'un yanı sıra yazar Ahmet Ümit, Zeynep Atakan, Yekta Kopan, Mehmet Y. Yılmaz, Gürbüz Doğan Ekşioğlu, Horasan, Selçuk Altun, Sevengül Sönmez ve Gamze Varım'ın görüşleri yer alıyor.
Atasoy, AA muhabirine, bir söyleşiden yola çıkarak belgeseli hazırladığını belirterek, "Grafik tasarımcı Birol Bayram ile geçen sene yaptığım bir söyleşide Türkiye'nin en büyük yayın evlerinden birisinde görsel sanat yönetmeni olduğunu öğrendim. 26 yılda yaklaşık 6 bin kitap kapağının tasarımını yaptığını söyledi. Bir gazeteci olarak bu bende hemen bir soru işareti doğurdu. 'Acaba bu bir dünya rekoru olabilir mi?' diye düşündüm. Kendisine sorduğumda böyle bir tescilli bilgiye sahip olmadığını ama muhtemelen dünyanın en fazla sayıda kitap kapağı tasarımı yapan tasarımcılarından birisi olduğunu ifade etti." dedi.
"Türkiye'de neredeyse her 3-4 evden birinde kitap kapağı tasarımı Bayram tarafından yapılmış"Bir grafik tasarımcının bu üretiminin çok kıymetli olduğunu düşünerek belgeseli yapmaya karar verdiğini söyleyen Atasoy, şunları aktardı:
"Bu belgesel sadece bir grafik tasarımcının portresini içermiyor. Benim asıl önemsediğim şey, bu kadar uzun sürede, bu kadar çok sayıda kitap kapağı tasarımının bir kişi tarafından yapılması. Buradan da kitap kapağı nesnesinin kültürel ve bellek açısından önemini irdelemek istedim. Kitabın Rüyası belgeselinin odak noktası tabii ki Birol Bayram. Ancak onun 26 yılda ürettiği bu tasarımların dünya ölçeğinde de çok anlamlı olduğunu düşündüm. Buradan yola çıkarak sanatçının kendi sanatsal çalışmaları ve kariyerindeki, kişisel hikayesindeki dönemeçleri ele alarak kitap kapağı üretimi odağından bir perspektifle bakmayı tercih ettim."
Aslı Atasoy, yapay zekayla yaptığı bir çalışma sonucu 26 yılda yapılan tasarımların 63 milyon kişiye ulaştığını öğrendiğini söyleyerek, "Bu, Türkiye'de neredeyse her 3-4 evden birinde, kapak tasarımı Birol Bayram tarafından yapılmış bir kitabın olduğu sonucunu bize gösteriyor. Bu çok kıymetli bir kültür, görsel kültür inşası anlamına geliyor. Bir taraftan bunu işledik, bir taraftan da kitap kapağı meselesinin en başına döndük. 'Aslında kitap kapağı nedir?' ona baktık. Kitap kapakları ilk kez kutsal kitapları korumak için yapılan nesneler. El yazmalarında değerli kutsal kitapları korumak için kumaşlar üzerine mücevher ve altınlar koyularak oluşturulan kılıflar, tarihteki ilk kitap kapakları. Daha sonra matbaanın icadıyla beraber ciltlerin korunması için birtakım kağıt kapaklar yapılıyor." diye konuştu.
"Belgesel Birol Bayram'ın sanatından izleri sergiliyor"Zamanla kitap kapağının kitabın bir parçası haline dönüştüğünü vurgulayan Atasoy, "1970'lere kadar kitap kapağı sadece yazarın ve kitabın ismini taşıyan bir nesne ancak 1970'lerde edebiyat dünyası kitap kapağının okurla ilişkisinin çok önemli olduğunu ve satışları etkilediğini fark ediyor. O günden sonra kitap kapağı tasarımı çok önemseniyor ve ayrı perspektiften ele alınıyor." görüşünü paylaştı.
Atasoy, 10 sanatçı ve kültür insanıyla konuştuğunu aktararak, şu bilgileri verdi:
"Ahmet Ümit, Türkiye'de en çok kitabı olan ve zaman içinde farklı yayın evleriyle çalıştığı için de yaklaşık 200 kitap kapağı tasarımı yaptırmış bir yazar. Yekta Kopan, yine önemli bir yazar. Gazeteci, yazar Selçuk Altun ve Mehmet Yılmaz var. Yazarların kitap kapaklarıyla ilişkilerini konuştuk. Türkiye'nin önemli yapımcılarından Zeynep Atakan, ressam Mustafa Horasan, grafik sanatçısı Gürbüz Doğan Ekşioğlu, Tibet Sanlıman, Türkiye'nin önemli editörleri Gamze Varım ve Sevengül Sönmez de söyleşileriyle büyük zenginlik kattı belgesele. Kitap kapağının ne olduğundan yola çıkarak Birol Bayram'ın 26 yılda ürettiği yaklaşık 6 bin kitap kapağına uzanan serüveni ele aldık."
Bayram'ın İstanbul'da hayatta kalmak için çok sayıda kitap kapağına imza attığının altını çizen Atasoy, "İstanbul, dünyanın en büyük metropollerinden biri ve burada eğer gerçekten iyi üretim ve başarı sağlarsanız ayakta kalabiliyorsunuz. Onu besleyen sanatsal motivasyonun yanında bir de böyle hayatta kalma motivasyonu olduğu için bir üretimde bulunmuş. Kendi çalışmalarını ele aldık. O anlatılarını güzelce yerleştirdik filmin içerisine. 36 dakikalık belgeseli izleyen, aslında Birol Bayram'ın sanatından da izleri çok rahatlıkla görebiliyor." ifadelerini kullandı.
Aslı Atasoy, filmi izledikten sonra okuyucuların kitap kapaklarına daha farklı bakmasını umduğunu belirterek, iyi okurların unutamadığı kitap kapakları olduğunu, herkesin hayatında böyle bir kitap kapağı bulunduğunu kaydetti.
Çok sevilen kitapların kapağıyla hatırlandığını vurgulayan Atasoy, "Kitap kapaklarının, farkındalık ve bağ kurmada çok önemli rolü var. Burada da tasarımcıya çok büyük rol düşüyor; hem yazarı hem eseri iyi anlamak hem de okura anlamlı bilgiler vermek. Belgesel, bir festival filmi olarak çekildi aslında. Çünkü yerel bir hikaye olsa da aslında dünyayı da ilgilendiren evrensel bir hikaye ve şimdiden festival yolculuğuna başladı filmimiz." diye konuştu.
Muhabir: Özlem Limon
