İSTANBUL (AA) - Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Dilek Toprak, aile bireylerinin sigara içmesinin, çocukların sigara kullanma ihtimalini 2-3 kat artırdığını belirtti.
Üniversiteden yapılan açıklamada görüşlerine yer verilen Prof. Dr. Dilek Toprak, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından ilan edilen 31 Mayıs Dünya Sigarasız Günü dolayısıyla, sigara bağımlılığının bir hastalık olduğunu aktardı.
DSÖ'nün sigarayı "dünyanın en hızlı yayılan ve en uzun süren salgını" olarak tanımladığına atıfta bulunan Toprak, "Bağımlılık, kullanım üzerinde kontrol kaybı ile karakterizedir. Durmadan kullanmak değildir, kullanmaya başlayınca bırakamamaktır ve bir hastalıktır. Sigara bağımlılığı, tedavi gerektiren, relapslarla seyreden, mortalitesi yüksek, kronik, salgın bir hastalıktır. Sigara içimi/bağımlılığı, DSÖ tanımıyla bir hastalık olup tedavisi hekimin görevleri arasındadır." ifadelerini kullandı.
Toprak, sigara içiminin sosyal, fiziksel ve psikolojik bağımlılık boyutları olduğunu vurgulayarak, "Kişi sadece ruhsal olarak sigara içme bağımlısı değildir. Aynı zamanda sigara içinde bulunan nikotin, kişiyi biyolojik olarak da sigaraya bağımlı yapar. Nikotin, bağımlılık yapıcı, psikoaktif yani uyarıcı bir maddedir." değerlendirmesini yaptı.
Sigara bağımlılığının esas nedeninin sigara içindeki nikotin olduğunu anlatan Toprak, "Nikotin çok güçlü bir uyarıcı, bağımlılık yapıcı maddedir. 10 saniyede beyne ulaşarak dopamin salgılatır ve bu yolla daha fazla keyif vererek daha fazla içme isteği uyandırır. Nikotin yani sigara, kolay ulaşılabilir ve ucuzdur." ifadesini kullandı.
Toprak, sigara bağımlılığında ailenin önemli bir faktör olduğuna işaret ederek, şunları kaydetti:
"Araştırmalar ailesi sigara içen çocukların ileride sigara kullanma ihtimalinin içmeyenlere göre 2-3 kat fazla olduğunu gösteriyor. Ailedeki problemler, aile içi iletişim ve bağların zayıf olması, düşük özgüven, stresle başa çıkmada zorlanma, hayır diyememe gibi faktörler de gençlerin sigaraya yönelmesinde etkili. Eğer arkadaşları sigara kullanıyorsa, çocuğunuza sigara teklif edilmiş veya edilecek olma ihtimali yüksek."
- "Sigara bağımlılığında çevresel faktörler etkili"
Sigara bağımlılığında kimi zaman iki kardeş arasında bile farklılık görülebildiğini, bunda çevresel faktörlerin etkili olduğunu belirten Toprak, sigara bağımlılığında ailenin çok önemli olduğunu aktardı.
Toprak, anne ve/veya babanın sigara içmesinin, çocuklara rol model olduğunun altını çizdi.
Sigara bağımlılığının diğer birçok bağımlılık gibi hem genetik hem de çevresel yönleri olan kompleks bir davranış olduğuna işaret eden Toprak, şöyle devam etti:
"Sigara bağımlılığında genetik geçiş; aile çalışmaları, ikiz çalışmaları ve moleküler genetik çalışmalarla araştırıldı. Sigara bağımlılığının genetiğinde klasik kalıtım örüntüsü izlenmemektedir. İkizlerle yapılmış 14 farklı çalışmanın değerlendirildiği bir gözden geçirme çalışmasında nikotin bağımlılığının yüzde 56 genetik, yüzde 24 ailesel, yüzde 29 çevresel faktörlerden kaynaklandığı ifade edilmiştir."
Toprak, sigarayı elbette bırakmak mümkün olduğunu vurgulayarak, sigaranın bıraktırılmasının, en az sigaranın neden olduğu hastalıkları tedavi etmek kadar önemli olduğunu anlattı.
Tedavide amacının, sigara kullanımın azaltılması değil, tümden bırakılması olduğuna dikkati çeken Toprak, "Sigara alışkanlığından vazgeçmek için her şeyden önce kişinin sigarayı bırakma konusunda istekli olması gerekir. Her hastaya etkin tedavilerin varlığı anlatılmalı ve tedavi önerilmelidir. Tek tek, grup ya da telefon görüşmeleri tedavi etkinliğini artırır." değerlendirmesini yaptı.
Toprak, sigaranın bırakılmasına yardımcı olmak için birçok yöntem geliştirildiğini kaydederek, bütün sigara bırakma yöntemlerinin sigaranın bırakılmasındaki başarıları farklı olmakla birlikte amacının kişide sigara içimine bağlı gelişen psikolojik bağımlılığın ve fiziksel bağımlılığının üstesinden gelmek olduğunu vurguladı.
Sigara kullanımında etkili olduğu iddia edilen ancak bilimsel olarak kanıtlanmamış yöntemler konusunda dikkatli olunması gerektiğini aktaran Toprak, "Bilimsel olmayan yöntemlerin, kulaktan dolma önerilerle denenmemesi gerekir. Özellikle internetten ne olduğu bilinmeyen bitki ve macun gibi öneriler son derece tehlikeli olabilmektedir." değerlendirmelerinde bulundu.
Toprak, elektronik sigaranın DSÖ ve Sağlık Bakanlığınca önerilmeyen, zararlı olarak bildirilen bir ürün olmasına rağmen kullanımının giderek yaygınlaştığını kaydederek, elektronik sigarayla daha fazla nikotin alındığına dikkati çekti.
